ململانێی شەقاوەکانی دەسەڵات بۆقازانجی خۆیانە نەک خەڵک!

0
عبدالرحمن رسول
ئەم جۆرە ململانێیانەی کوتلە وبەشە وحیزبەکانی عێراق و کوردستان زیاتر لەململانێی شەقاوەکان دەچێت نەک ململانێی سیاسی یەکان بۆ هێنانەدی ماف وئازادی خەڵک بێت کە لەژێر هەر ناونیشانێکیشدا خۆیان نمائیش بکەن هیچ لە ناوەڕۆکی شەقاوەیی ململانێ کانیان ناگۆڕێت.باڵە جیاوازەکانی کوردستان وعێراق لەناوەڕۆکدا هەریەک پەیام وئامانجیان هەیە ئەویش دەست بەسەرداگرتنی زیاتری سامان وداهاتی ژێرزەوی وسەرزەوی عێراق وکوردستانە بەناوی حکومەتداری یەوە کە ئامانج ئەوەیە جیاوازی چینایەتی گەشەپێبدات وسەرجەم کەرتە گشتی یەکان وخزمەتگوزاری یەکان بکاتە کەرتی بازرگانی بۆ کردنەوەی پارەو زیاد کردنی باج وسەرانە لەسەر خەڵکی کرێکار وزەحمەتکێش ، هەروەها ئامانج ئەوەیە خۆیان سەرمایەدارتر وپارەدارتربکەن وخەڵکیش بەگشتی لەعێراق وکوردستان هەژاروبێکاروبرسی تر بکەن.
کەوایە هەموویان یەک ناوەڕۆکی بەرنامە بۆ داڕێژراویان بۆ ئیدارەدانی عێراق وکوردستان هەیە کە زیاتر بەرەو چەتەیی ودزی و تاڵانی یە کە وەکو شەقاوەیەکانیش خۆیان نمائیشی هێزی خۆیان دەکەن بۆ هەلهەلە لێدان بۆ سەرکەوتنەکانیان.
حکومەتی داھاتووی عێراق لەسەر دەستی ئەم جۆرە سیاسی یانە کە چەتە ئاسا حکومەت بەڕێوەدەبەن کە تەنها ئامانجیان کەڵەکردنی سامان وپارەیە بۆخۆیان وحیزبەکەیان ، لە دوای پرۆسەی ئازادی عێراقەوە لە ساڵی ٢٠٠٣، ئەم ھەڵبژاردنەی ١٠ى ئۆکتۆبەری ٢٠٢١ یەکەمین ھەڵبژاردنی پێشوەختەیە لە عێراق، کە لەژێر فشارو داواکاری یەکان و خواستی ڕاستەقینە لە خۆپێشاندەران بوو بە ئامانجی گوڕانکاری باشتر لە عێراقدا کە داوایی هەڵوەشاندنەوەی حکومەتیان دەکرد.خەڵکی ناڕازی بەپێچەوانەی حیزبە سیاسی یەکان هیچ ئومێد وهیوایەکی بە هەڵبژاردنی پەرلەمانی نەبوو،خەڵک ووشیارە لەڕوویی بەئاگایی چینایەتی یەوە دەزانێت لەسەردەستی ئەم حیزبە قەومی ودینیانە کۆمەڵگای عێراق وکوردستان بەرەو کۆمەڵگایەکی باشترو شارەستانی ناچێت بەڵکو زیاتر وێرانی دەکەن و خەڵک لەهەژاری و بێ خزمەتگوزاری وشەڕو ئاوارەیی دا ڕادەگرن ، هەربۆیەش کەمترین خەڵک لەعێراق وکوردستان بەشداری ئەو هەڵبژاردنەی کرد کە،بەپێی ڕاگەیاندنی فەرمی یەکان لەسەدا ١٨٪ بەشداری کردووە .
کەوایە ئەم دەسەڵاتەی حکومەتی داهاتووی عێراق نوێنەری لەسەدا ١٨٪ عێراق وکوردستانە کەئەوانیش بریتین لەخەڵکی ماستاوچی وکۆیلە وکۆنە جاش و جاسوس و هێزە ملهوڕەکانی دەسەڵاتن ، نەک زۆرینەی خەڵکی عێراق وکوردستان.
بەڵام ئەوان بەناوی نوێنەرایەتی هەموو خەڵک حکومەتداری دەکەن.ئەمەش بە مانای ئەوەیە کە بەزۆر خۆیان سەپاندووە بەسەر لەسەدا ٨٢٪ خەڵکی عێراق و کوردستاندا. هەر کێشە وململانێیەکیش ساز دەکەن لەدەرەوەی بەرژەوەندی یەکانی خەڵکدایە هەر لەبەرئەمەیە پێویسته خەڵکی ناڕازی بیر لەبەرژەوەندی خۆی بکاتەوە وەکو چینێکی بێ ماف وبێ ئازادی ،هەر مرۆڤێکی ووشیار دڵسۆزانە هەنگاو بۆ ڕێکخراوبوونی خەڵکی ناڕازی بنێت بەئاراستەی هێنانەکایەوەی بزوتنەوەیەکی جەماوەری کە لەچوارچێوەی شوراکانیان خۆیان ڕێکخراوبکەن و پلان وبەرنامەی ئیدارەدانی کۆمەڵگا بخەنە ڕوو .
با ڕوونتر سەیری هەبوونی ململانێ کانیان بکەین ئەوجا باشتر دەردەکەوێت کە هیچ پەیوەندی بە چارەسەری کێشەکانی خەڵکەوە نییە!كێشمه‌كێشمی بەناوی شیعه‌كان و کوردەکان وسوننەکان:
لە کوردستان چەندەها ساڵە حیزبەکانی دەسەڵات ساڵ لەدوای ساڵ کۆمەڵگایان وێرانتر کردووە و زیاتر گەڕاندوویانەتەوە بەرەو کۆمەڵگایەکی دواکەوتوو لەڕوویی دەست ڕاگەیشتنی خەڵکی کرێکارو زەحمەتکێش بە خزمەتگووزاری یە تەندروستی و کارەبا وپەروەردە وفێرکردنەوە بەردەوام خەڵک باجی زیاتری خراوەتە سەرو لەبوونی خزمەتگوزاری یەکان بێ بەش کراوە و باشترە بڵێن زیاتر ئەم بەشانە بوونەتە سەرمایە گوزاری وکۆکردنەوەی پارە بۆ دەسەڵات و کۆمپانیاکان و سەرمایەدارەکانی کەرتی تایبەت.کاتێکیش خەڵک ناڕەزایەتی نیشانداوە بەتوندترین شێوە سەرکوتکراوە و هەڵسوڕاوانی خۆپیشاندانەکان زیندانی کراون .
بەھۆی ئەوەی ئەم جۆرە حکومەتەوە کە لەسەربناغەی گەشەدان بەجیاوازی دینی ونەتەوەیەکان دامەزراوە لەپێناو سوودو قازانجی سیاسی یەکان خودی ئەم ململانێ یانە بە ئاراستەی سەرمایە گوزاری ملدەنێ ئەم حکومەتەی کوردستان وعێراق ، لە دوای پێکھێنانی یەکەمین حکومەتی عێراقی لە ساڵی ٢٠٠٦، پۆستی سەرۆك وەزیران وەك عورفێکی سیاسی بۆ پشکی شیعە عەرەبەکان داندراوە واتە بۆ ڕازیکردنی شیعە سیاسی یەکان داندراوە، نەک لەسەر ئەساسی دڵسۆزی وشارەزایی ولێهاتوویی بۆ خەڵکی عێراق وکوردستان بۆئەوەی عێراق بەرەو عێراقێکی باشترو شارەستانی بەرێت ، بۆیە ئەم دابەش بوونەی نێوان ماڵی شیعە حاڵەتێکی چاوەڕوانکراوبوو،
ھەر لایەنێکی شیعی لە ھەوڵی ئەوەدایە کە زۆرینەی پەرلەمانی کۆبکاتەوە و حکومەت پێك بھێنێت واتە ململانێکە زیاتر لەناو سیاسی یە مەزەهەبی یە شیعەکان خۆیاندایە نەک لەنێوان تەواوی خەڵکی عێراقدا ،بۆ پۆستی سەرۆکی کۆمارو پەرلەمانیش بەهەمان شێوە کەبەشی کورد و سووننە مەزهەب داندراوە ،کە ئەوەندەی خەریکی ململانێی ناوچەیی و قەومی وحیزبایەتی ودینین بەئامانجی سەرمایە گوزاری کردن بەناوی نەتەوایەتی ودینداری یەوە کە لەژێر بیروباوەڕی دینی و نەتەوایەتی خەڵکی پێ فرێوبدەن و بێ دەنگی بکەن لەئاست داواکردنی ماف وژیانێکی باشتریان ئەوەندە خەریکی باشتر کردنی ژیانی خەڵک نین .
بەم جۆرەش هێزی جێبەجێکاری یاسایی لەڕابردوو چۆن خەراپ بووە بۆ داهاتووش بەدڵنییایی خەراپتریش بەرەولاوازی دەچێت چونکە سەرجەم پۆست وپلە باڵاکانی دەوڵەتداری وحکومەتداری وەکو کاڵایەکی بازرگانی مامەڵەیان پێوەکراوە وپێوە دەکرێت ،ئەمەش خودی بەواتای کوشتنی هێزی ئیدارەدانی گشتی عێراق دێت وەک دامەزراوەیەکی مەدەنی وئیدارەدانی حکومەتداری بەمانایەکی ڕوونتر بچووکردنەوەی هێزی یاسایی یە لەڕوویی جێبەجێ کاری یەوە .هەروەها لەداهاتوو زیاتر هێزی دەوڵەتداری دەکوژێت لەبەرئەوەی تووشی پێکدادانی جۆراوجۆر دەبێت لەبەرامبەر هێزە سیاسی یە جیاوازی یەکانی عێراق لەلایەک کەئەوانیش زیاتر ململانێی بەرژەوەندییەکانی خۆیان دەکەن بۆ کۆکردنەوەی سامان و پلەوپۆستی ئیداری دوورلەبەرژەوەندی خەڵک لەلایەکی تریشەوە هێزی ناڕازی خەڵک بەهێزترەوە دێتەوە مەیدان جاریکی تر فشاری زیاتر دەکەوێتە سەر دەسەڵات وحکومەت .
ئەم شەقاوە سیاسی یانە باشترین حاڵەتیان ئەوەیە کە حکومەتێکی تەوافقی کە ھەموو لایەنەکان تیایدا بەشداربن دابمەزرێنن بەمەش حکومەتێکی لاواز لەڕوویی جێبەجێکاری یاساکانی مەدەنی وشارەستانی دێتەکایەوە کە بەهیچ شێوەیەک ناتوانێت ڕوو بەڕوویی گەشەی گەندەڵی وفەسادی ودزی یەکانی ناو دامەزراوەکانی حکومەت ببێتەوە.
کەوایە هەر لەئێستاوە دەبێت چاوەڕوانی ئەگەری ڕووداوی جیاوازتربین لەداهاتوو لەشێوەی هاتنەکایەوەی ناڕەزایەتی وخۆپیشاندانی فراوانترو بەگوڕتر.ئه‌زموونی حكومه‌تی ته‌وافقی له‌ چه‌ند ساڵی ڕابردوودا، ئه‌زموونێكی ناسەرکەوتوو و پڕ كێشه‌ بووه‌ ، جێبەجێکردنی ئەم سیستەمە نەیتووانیوە حکوومەتێکی سەقامگیر لە وڵاتێكی فرە نەتەوەیی-که‌لتووری -فرە ئاینی وەك عێراق پێك بھێنێت و گشت پێکهاتەکانی وڵات لە بەڕێوەبردنی پایەکانی حوکمڕانیدا بەشدار پێبکات ژیانێکی ئاشتیانە دوور لە توندوتیژی نەتەوەیی،
ئاینی لە چوارچێوەی یەك دەوڵەتدا بۆ ھاوڵاتیانی فەراھەم بکات.سات لەدوایی سات ڕوحی ئیدارەدانێکی سەرکەوتوو لەناو دامەزراوەکانی دەوڵەتدا دەکوژرێت وهەناسەی مرۆڤایەتی و ئازادیخوازی زیاتر دەخرێتە کەنارەوەوگۆشەگیر دەکرێت لەناویاساو دامەزراوەکانی حکومەتداری لەکوردستان وعێراقدا .
ڕێگا چارەی خەڵک ئەوەیە کە زیاتر لەخەمی خۆیاندابن بۆ هێنانەدی ماف وژیانێکی شایستەتر بەخۆیان ،تەنها بەشێوازی ناڕەزایەتی وخۆپیشاندان ئەوجۆرە مافانەی خەڵکی کوردستان وعێراق بەدی نایەت چونکە حیزبە دینی وقەومی یەکان ڕوحی هێزی تێکوشانە مەدەنی وشارەستانی یەکانیش لەخۆپیشاندانەکان وناڕەزایەتی یەکانیشدا دەکوژن وئاراستەی دەکەن بەرەو هێنانەدی بەرژەوەندی یە حیزبی یەکانیان.
لەئاکامدا کۆمەڵگا بەرەو ململانێی نەتەوایەتی ودینی وناوچەیی زیاتر ئاراستە دەکەن بەمەش لەلایەک زیاتر خەڵک دەکەنە قوربانی وئاوارەیان دەکەن بەهۆی شەڕەکانیانەوە لەلایەکی ترەوە خەڵک دوور دەخەنەوە لەیەکگرتوویی تێکۆشانی جەماوەری .
بەمەش تەنها خۆیان قازانج دەکەن کەدرێژە دەدەن بەدزی و چەوسانەوەوگەندەڵی یەکانیان .هەربۆیە باشترین هەنگاوە ئەوەیە خەڵکی ناڕازی بەهیچ جۆرێک بەشداری سیناریۆکانی ئەم حیزبانە نەبێت بۆ هەڵبژاردنی پەرلەمانی وململانێ کانیان ،تەنها لەخەمی ڕێکخراوبوونی هێزی ناڕازی کۆمەڵگادابێت ،خەڵکی ناڕازی لەگەرەک وشوێنی کارو نیشتەجێ بوونی شوراکانی خۆی هەڵبژێرێت و خەڵکی ناڕازی لەناو بزوتنەوەی شوراکاندا خۆی ڕێکخراو بکات بۆ لەگۆڕنان وڕاماڵینی ئەم جۆرە دەسەڵاته چەوسێنەرودزانە.دەبێت خەڵک بەئیرادەی بەهێزەوە بەرەو ئیدارەدانی کۆمەڵگا لەلایەن خەڵکەوە هەنگاوی کرداری بنێت.
٭تێ بی نی : ئەم بابەتە لە بڵاوکراوەوڕۆژنامەی بۆپێشەوە لە ١٥-١-٢٠٢٢ بڵاوکراوەتەوە
Leave A Reply

Your email address will not be published.